to jeden z najpopularniejszych nadmorskich kurortów polskiego wybrzeża. Przepiękne, szerokie plaże, zadbane parki i moc atrakcji przyciągają tu nie tylko celebrytów. Malownicze położenie na wyspie Wolin, na skraju Parku Narodowego, wśród niezwykłych krajobrazów i w sprzyjającym mikroklimacie przyciąga tu turystów z kraju i zagranicy. Międzyzdroje w przeciwieństwie do wielu innych nadmorskich kurortów nie zapadają w sen zimowy. Życie turystyczne trwa przez cały rok. Liczne restauracje, kawiarnie i atrakcje są otwarte także jesienią i zimą. Jest to czas, w którym kąpiele w Bałtyku wskazane są tylko dla morsów, ale aura sprzyja długim spacerom i błogiemu relaksowi. Nad morze warto wybrać się o każdej porze roku. Nieprzecenione pozostają zdrowotne walory niesionego przez morską bryzę jodu i wszelka aktywność fizyczna.

Rys Historyczny

Międzyzdroje/ Misdroje/ Misdroy – miasto na wyspie Wolin, którego korzenie sięgają XII wieku.

Pierwotnie osada, będąca uposażeniem kapituły katedralnej w Kamieniu Pomorskim.

Tereny te od średniowiecza znajdowały się w Księstwie Pomorskim. W 1637 r. po wygaśnięciu miejscowej dynastii Gryfitów, zostały przyłączone do Szwecji.

W 1721 r., po pokoju w Nystad, ta część Pomorza została przyznana Królestwu Prus. Do Prus, a w konsekwencji do zjednoczonych Niemiec, należała aż do zakończenia II wojny światowej w 1945 r.

Od tego momentu Międzyzdroje wraz z całą wyspą Wolin znajdują się w granicach Polski.

Dokumentacja archiwalna dla miejscowości Misdroy/ Międzyzdroje jest obecnie przechowywana w zbiorach Archiwum Państwowego w Szczecinie – księgi hipoteczne poszczególnych nieruchomości, akta stanu cywilnego, mapy, także akta sądowe oraz w Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz w Berlin-Dahlem – akta instytucji i władz kolejno Herzogtum Pommern, Alt-Vorpommern iProvinz Pommern. Kwerendy w tej dokumentacji będzie można prowadzić dopiero po ustaniu pandemii, o ile w jej trakcie nie zostanie uprzednio zdigitalizowana i udostępniona na stronach powyższych archiwów.

Ciekawą postacią związaną z tym miejscem jest Werner von Ekesparre (*1919 Misdroy +1998 Hamburg) – przedstawiciel szlachty niemiecko-bałtyckiej (zarejestrowanej w Riterbanku ozylskim). W związku z powstaniem w 1918 r. niepodległej Estonii – jego rodzice osiedlili się na Pomorzu Zachodnim. Ukończył miejscową elitarną szkołę średnią Baltenschule Misdroy, następnie studiował medycynę w Wiedniu i w Gdańsku, zaś po zakończeniu II wojny światowej we Frankfurcie nad Menem oraz w Tybindze. W 1958 r. osiadł w Hamburgu, gdzie specjalizował się w chirurgi dziecięcej. Uchodzi za jednego z najwybitniejszych niemieckich lekarzy tej specjalizacji.

Wśród znanych absolwentów elitarnej Baltenschule Misdroy znajdują się:

1. Claus von Amsberg (*1926 Hitzacker nad Elbą +2002 Amsterdam) – przedstawiciel meklemburskiej szlachty, absolwent Baltenschule Misdroy (nauki pobierał w latach 1938-1942). Po II wojnie światowej ukończył prawo na Uniwersytecie w Hamburgu. Pracował w niemieckiej służbie zagranicznej i dyplomatycznej. W 1966 r. zawarł małżeństwo z następczynią niderlandzkiego tronu (w latach 1980-2013) królową Niderlandów Beatryczą zur Lippe-Biesterfeld.

2. Chrystian hrabia von Krockow (*1927 +2002) – przedstawiciel szlachty zachodniopruskiej, politolog, historyk, pisarz i publicysta. Autor biografii Churchilla, Bismarka, czy cesarza Wilhelma II. Działacz na rzecz pojednania niemiecko-polskiego (członkowie rodu von Krockow służyli w czasie II wojny światowej zarówno w armii niemieckiej, jak i polskiej).

3. Bernt von Kügelgen (*1914 +2002) – przedstawiciel szlachty niemiecko-bałtyckiej (Ritterbank estlandzki). W czasie II wojny światowej dostał się do sowieckiej niewoli, w której przeszedł indokrynację komunistyczną. Po wojnie dziennikarz wschodnioniemiecki, redaktor w gazetach Neue Berliner Illustrierte oraz Sonntag.

4. Bernd Freytag von Loringhoven (*1914 +2007) - przedstawiciel szlachty niemiecko-bałtyckiej (Ritterbank liflandzki). W czasie II wojny światowej dowódca kompanii pancernej. Uczestnik bitwy pod Stalingradem. Następnie adiutant w Sztabie Generalnym Niemiec. Po wyjściu z niewoli brytyjskiej, w 1956 r. wstąpił do Bundeswehry, gdzie doszedł do rangi generała-porucznika. Ojciec Arndta – obecnego ambasadora Niemiec w Polsce.

5. Adolf von Thadden (*1921 +1996) – przedstawiciel szlachty pomorskiej. W czasie II wojny światowej oficer Wehrmachtu. Po wojnie – polityk zachodnioniemiecki, działacz partii neonazistowskich. Równolegle tajny agent brytyjskiego wywiadu MI6.

6. Olaf Baron von Wrangel (*1928 +2009) - przedstawiciel szlachty niemiecko-bałtyckiej (Ritterbank estlandzki), dziennikarz telewizji NDR, działacz partii CDU, wielokrotny członek Bundestagu.

Dla poszerzenia naszej wiedzy na temat pałacu belgijskiego kupca Lejeune'a w Międzyzdrojach, w którym obecnie mieści się Międzynarodowy Dom Kultury, trzeba zrobić kwerendę w Szczecinie 

i w Berlinie. Zwłaszcza księgi hipoteczne pod kątem tego tajemniczego inwestora z Belgii, którego imię i nazwisko nie jest nawet znane. Określenie "Lejeune" czyli "Junior" było w użyciu zapewne dlatego, że jego ojciec nosił to samo imię i nazwisko.

Adam A. Pszczółkowski
Sekretarz Komisji Wywodowej Związku Szlachty Polskiej,
Prezes Oddziału Warszawskiego Związku Szlachty Polskiej/

Elegancki neoklasycyzm w guście najwyższej arystokracji.

Architektura II poł. XIX w. to odważny i niezwykle dynamiczny rozwój w zakresie kompozycji, stosowania nowoczesnych technologii zarówno w zakresie konstrukcji jak i rozwiązań sanitarnych. Nastąpiło wówczas uwolnienie formy architektonicznej jak i otwarcie się na nowe idee w zakresie filozofii mieszkania.

Najczęściej przywołujemy kosmopolityczny charakter architektury, jej historyzm, eklektyzm, silny indywidualizm i dużą potrzebę ekspresji formy architektonicznej pozostającej jednak nadal w garniturze detali charakterystycznych dla architektury tradycyjnej.

Zachwyca nas dynamiczny rozwój rozplanowania rzutu budynku, gdzie pojawiają się nowe funkcje związane z podniesieniem zdrowotności zamieszkiwania i podwyższeniem standardu życia jego mieszkańców. Mówimy głównie o nowoczesnych rozwiązaniach w zakresie urządzeń sanitarnych, kuchennych, oranżerii domowych jako otwartych do salonu "zielonych ogrodów", odpowiednio rozwiązanych pomieszczeń mieszkalnych dla pani domu, pana domu i dzieci jak również dla służby, pomieszczeń służących rozrywce takiej jak: gra w karty, gra w bilard, palenie cygar etc.etc.

Rozwój nowoczesnych środków komunikacji takich jak kolej czy samochód, sprzyjała łatwiejszej wymianie myśli i idei intelektualnych. Nastąpił dynamiczny rozwój prasy i wydawnictw architektonicznych promujących nowoczesne rozwiązania projektowe. Zaczęto popularyzować gotowe projekty architektoniczne pałaców, dworów, domów i budynków gospodarczych. Zaczęto wprowadzać do architektury nowe rozwiązania materiałowe i konstrukcyjne przy użyciu takich materiałów jak: żeliwo, stal, beton zbrojony etc. etc., które miały znaczący wpływ zarówno na wyraz zewnętrznej formy architektonicznej nowoprojektowanych budynków, jak również na parametry ich wnętrz.

Jak na tle tak zarysowanych uwarunkowań przedstawia się interesujący nas palac belgijskiego kupca Lejeune'a w Międzyzdrojach?

Po pierwsze trzeba zwrócić uwagę, że tak na prawdę niewiele wiemy na temat osoby Lejeune'a, budowniczego pałacu. Nie znamy jego imienia i prawdziwego nazwiska. Wydaje się, że "Lejeune" to nie jest jego nazwisko, a jedynie przydomek: "Junior" sugerujący, że jego ojciec nosił to samo imię i nazwisko co syn. Jakie to było nazwisko? Niestety nie wiemy.

Pałac Lejeune'a powstał przypuszczalnie po roku 1860, a następnie budynek został rozbudowany najprawdopodobniej pod koniec XIX wieku o liczne pomieszczenia pomocnicze dodane w sposób swobodny do głównej bryły budynku. Mimo tej rozbudowy symetryczny i osiowy korpus główny pałacu zachował dominujący charakter w nowej kompozycji budynku.

Naszą uwagę zwraca fakt, że jasna, lekka i elegancka w wyrazie architektura neoklasycystyczna pałacu belgijskiego kupca Lejeune'a odróżnia się całkowicie od pruskiej w charakterze architektury wielu innych budynków z tego okresu, znajdujących się w Międzyzdrojach, wybudowanych głównie w konstrukcji ryglowej wypełnionej cegłą licową z charakterystycznymi nieco ciężkimi w wyrazie, dachami naczółkowymi.

Skąd u belgijskiego kupca taki wyrafinowany gust architektoniczny?
Gust rzeczywiście miał świetny. Musiał być z pewnością wielbicielem architektury francuskiej okresu Ludwika XV. Pałacyk Petit Trianon, będący zapewne dla Lejeune'a niedościgłym wzorem projektu eleganckiej willi-pałacu, został zaprojektowany przez J.A. Gabriela i wzniesiony w latach 1762- 69, a był przeznaczony dla Madame de Pompadour faworyty królewskiej, która zmarła w 1768 roku jeszcze przed zakończeniem prac. Oczywiście przez następne dziesiątki lat w oparciu o ten właśnie wybitny projekt inni architekci w kolejnych epokach stylowych projektowali wille i pałace w stylu klasycyzmu, a w II poł. XIX w. duchu neoklasycyzmu.

Osiowa, symetryczna bryła z zaznaczonym pilastrowo centralnym, wgłębnym portykiem kolumnowym w kondygnacji parteru, podwójnymi oknami z filarkiem po środku w ryzalitach bocznych budynku oraz dach nad piętrem ukryty za elegancką tralkową attyką, jak również oszczędne w formie eleganckie detale gzymsów i obramień okiennych świadczą o świetnym warsztacie projektowym architekta, który zaprojektował pałac dla Lejeune'a oraz o dobrym smaku zlecającego projekt właściciela.

Być może Lejeune nie zlecał wykonania projektu, a skorzystał z projektu gotowego publikowanego na łamach któregoś z wyspecjalizowanych czasopism? Niestety nie potrafimy na to pytanie odpowiedzieć. Brak jest w tej sprawie jakichkolwiek informacji.

Tak czy inaczej ten typ eleganckiej willi podobał się również kolejnym pokoleniom inwestorów, nawet ze sfer najwyższej europejskiej arystokracji, kilkadziesiąt lat później już dobrze w wieku XX.

Oto przykład.
Ostatnio niemiecki portal nieruchomościowy opublikował informację o wystawieniu na wynajem"Willi Austria" będącej obecnie własnością rodu Habsburgów, a zbudowanej w Pöcking, miejscowości znajdującej się w Niemczech, w kraju związkowym Bawaria, w regionie Monachium.

Willa została zbudowana w 1901 r. przez urzędnika sądowego Eugena Drollingera dla nadwornego dyrygenta Hugo Röhra i jego żony, sopranistki Sophie Röhr-Brajnin. Następnie willa została kompleksowo przebudowana w 1922 r. przez ówczesną właścicielkę Hedwig Schmid, która dorobiła się fortuny na handlu ropą. W ręce Habsburgów willa przeszła w roku 1954.

Patrząc na współczesną fotografię willi widać, pomimo przebudowy z roku 1922, szereg podobieństw w stosunku do interesującego nas pałacu Lejeune'a w Międzyzdrojach.

Zarówno posadowienie obu budynków jest zrealizowane na wzgórzu opadającym od głównego wejścia do budynku w stronę rozległego parku, z dojazdem z lewej strony elewacji frontowej budynku. W obu przypadkach schody zewnętrzne prowadzące do wejścia głównego rozwiązane są jako symetryczne dwubiegowe z półokrągłym tarasem od frontu. Zachowana została osiowość i symetria wejściowej elewacji w przypadku obu budynków. Są co prawda pewne różnice, ale wynikają one z późniejszej przebudowy willi w Pöcking: wielokątne kolumny podcienia charakterystyczne dla modernizmu lat 20-tych, większe, choć pojedynce okna ryzalitów bocznych, które zastosowano w duchu modernizmu i dbałości o lepsze doświetlenie pomieszczeń budynku, nie tak jak w pałacu Lejeune'a gdzie są po dwa mniejsze okna oddzielone od siebie filarkiem, nadbudowa kolejnego piętra w willi Habsburgów pod spadzistym, łamanym dachem, odeszła od eleganckiego ukrytego za tralkowa attyka dachu charakterystycznego dla pałacu w Międzyzdrojach.
Mimo tych różnic, widać podobieństwo w typie architektury obu tych budynków.

Być może dalsze badania, które zapowiedział powyżej w swoim artykule Adam A. Pszczółkowski dadzą odpowiedź na szereg nowych interesujących pytań związanych z osobą belgijskiego kupca zwanego Lejune oraz jego niezwykle eleganckiego pałacu. Wówczas chętnie podzielimy sie tą nowa wiedzą z Państwem.

Poniżej trzy zdjęcia:

1. Pałacyk Petit Trianon, zródło: en.wikipedia.org
2. Pałac Lejeune'a w Międzyzdrojach, źródło: MDK
3. Willa Austria" Habsburgów w Pöcking, żródło: facebook.com