Nawra to wyjątkowe miejsce na mapie województwa, miejsce które odegrało znaczącą rolę w dziejach politycznych i kulturalnych całego Pomorza Nadwiślańskiego. Jej rozkwit przypadł na okres XVIII do I połowy wieku XX. Stało się to za sprawą jej właścicieli: Kruszyńskich i Sczanieckich, który uczynili z niej ważny ośrodek życia narodowego, społecznego i kulturalnego.

Kościół Parafialny w Nawrze pw. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej i NMP Wspomożycielki Wiernych, jest to świątynia gotycka wzniesiona w XIV wieku z kamienia polnego, po zniszczeniach z okresu wojen szwedzkich została odbudowana i przebudowana po 1661 roku dzięki staraniom Jana Kruszyńskiego h. Prawdzic, ówczesnego właściciela majatku Nawra. W następnych latach została dobudowana barokowa wieża zwieńczona dachem hełmowym. Świątynia została gruntownie odrestaurowana w latach 1778-86 dzięki staraniom Konstantego Kruszyńskiego. Część wyposażenia w stylu barokowym pochodzi z XVII i XVIII wieku, epitafium Kruszyńskich powstało w 1815 roku, ambona została wykonana w połowie XVIII wieku. W rokokowym ołtarzu głównym jest umieszczony obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem przywieziony w połowie XVII wieku przez Bernarda Kruszyńskiego z niewoli rosyjskiej podczas rządów króla Jana Kazimierza.

Pierwotny drewniany dwór istniał w Nawrze zapewne już w XVII w., był to duży, bogato wyposażony, podpiwniczony budynek wzniesiony w konstrukcji szachulcowej z bocznymi alkierzami. W tej postaci istniał do końca XVIII w., kiedy to Konstanty Kruszyński, właściciel dóbr nawrzańskich, zdecydował się wznieść nowy pałac, aby w lepszych warunkach gromadzić cenny księgozbiór, który odziedziczył po swoim ojcu i który sukcesywnie rozbudowywał i uzupełniał.

Klasycystyczny pałac z dwiema wolno stojącymi oficynami wybudowano w latach 1798-1805, wg. projektu Hilarego Szpilowskiego, który podjął się również prowadzenia samych prac budowlanych. Wzniesiono go w miejscu poprzedniego dworu, częściowo wykorzystując istniejące już piwnice.

Działalność społeczna i polityczna Kruszyńskich i Sczanieckich

Nawra w okresie XVIII – pocz. XX w. była jednym z głównych ośrodków życia kulturalnego i towarzyskiego na ziemi chełmińskiej. Członkowie rodzin Kruszyńskich i Sczanieckich angażowali się w życie polityczne, ekonomiczne, naukowe i społeczne regionu. Od lat 30-tych XIX w. w pałacu organizowano tzw. „polskie bale ziemiańskie”. Dbali również o nawrzańską społeczność sprawując opiekę nad miejscową szkołą, kościołem czy ochronką.

Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa w Toruniu

Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa w Toruniu rozpoczęło swoją działalność w 2021 roku. Najważniejszym celem nowopowstałej instytucji jest badanie i upowszechnianie materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego regionu Pomorza i Kujaw oraz kreowanie mechanizmów wzmacniających lokalną tożsamość opartą na lokalnych wyróżnikach. Działania podejmowane przez Centrum mają służyć przede wszystkim wzmocnieniu więzi społecznych, zwiększeniu kulturowej świadomości oraz identyfikacji mieszkańców z regionem.