Header photo Trigger

Rys historyczny

Teren puszczy okalającej dzisiejsze miasto Supraśl należał pod koniec XV w. do rodziny Chodkiewiczów. Aleksander Chodkiewicz, herbu Kościesza, koniuszy nadworny, marszałek hospodarski, a od 1544 r. wojewoda nowogródzki, wyraził przyzwolenie na założenie w miejscu obecnego Supraśla klasztoru tradycji grecko-rusko-bizantyjskiej. Tenże pan litewski, urodzony ok. 1457 r., syn wojewody kijowskiego Iwana, najpierw w 1498 r. sprowadził do Gródka ze świętej Góry Atos i Kijowa zakonników reguły św. Bazylego Wielkiego.

Po dwóch latach, w związku z uciążliwością przebywania mnichów w ludnym i gwarnym Gródku, zakonnicy poprosili swojego dobroczyńcę, aby ulokował ich w innym miejscu nad tą samą rzeką. Fundator pozwolił przenieść siedzibę klasztoru z Gródka na nowe, spokojne miejsce, a o wyborze nowej siedziby zakonnej miała zadecydować opatrzność – krzyż płynący rzeką Supraślą, który zatrzymał się przed wzgórzem zwanym Hrud. Powstała tam pierwsza drewniana, a następnie murowana cerkiew. Od 1545 r. zwierzchnicy klasztoru w Supraślu nosili godność archimandrytów. Od 1603 r. do momentu likwidacji w 1839 r. konwent bazyliański w Supraślu był grekokatolickim klasztorem autonomicznym, stając się jednym z ważniejszych w Rzeczpospolitej ośrodków intelektualnych unitów. W latach 1695-1803 przy klasztorze działała drukarnia, wydając w okresie swojego istnienia ponad 450 tytułów książek, nie tylko o tematyce religijnej ale i świeckiej. Wydrukowano tu m.in. francuski przekład podręcznika do walki partyzanckiej, pierwsze polskie wydanie Podróży Guliwera (1784), czy „Pieśni Nabożne” Franciszka Karpińskiego (1792). Podkreśleniem roli klasztoru był fakt, że po ostatnim rozbiorze Polski w roku 1798 papież Pius VI erygował w Supraślu biskupstwo grekokatolickie dla tego obrządku, obejmujące wszystkie cerkwie położone do granicy zaboru pruskiego, który wówczas sięgał do rzeki Niemna. Rezydujący biskupi i uznanie osady klasztornej za miasto pobudziło rozwój miasteczka.

Przy klasztorze powstały dwa młyny, folusze, tartak, browar, funkcjonowały dwie karczmy, gorzelnia, cegielnia oraz papiernia. Biskupstwo zostało jednak zlikwidowane przez władze carskie, podobnie jak bazyliański klasztor. Dobra duchowne sprzedano niemieckim fabrykantom, którzy rozpoczęli nowy rozdział historii Supraśla. Osada przyklasztorna rozbudowała się do miasta dzięki industrializacji zaprowadzonej tu przez rodziny Zachertów, Bucholtzów, Cytronów czy Janzenów.

 

Dom Ludowy

Oprócz takich zabytków jak Klasztor i cerkiew oraz pałac fabrykantów Bucholtzów, jednym z ciekawszych obiektów w Supraślu jest modernistyczny drewniany budynek Domu Ludowego. Powstał on w 1934 r. z darowizn mieszkańców Supraśla, w tym ówczesnego właściciela większości ziem - barona Konstantego Zacherta. Służył jako Urząd Miejski, sala koncertowo-widowiskowa i miejsce spotkań supraskich stowarzyszeń.

Przebudowany po wojnie, na lokale usługowe oraz kino „Jutrzenka”, otrzymał ostateczny zrewitalizowany kształt dzięki kapitalnemu remontowi w latach 2013-2015. Obecnie budynkiem zarządza Centrum Kultury i Rekreacji w Supraślu, wykorzystując główną salę Domu Ludowego do organizacji spektakli, koncertów, kina czy zajęć teatralnych i muzycznych.